دختر پرتقالی

نویسنده در این رمان در مواردی بسیار از واژه «معما» استفاده کرده است. برای درک بهتر جهان (معمای فکری و ذهنی). نویسنده می نویسد: «شاید حل معما درون خودمان باشد. از آن جا که ما در این جا هستیم. پس ما خود جهانیم اما شاید آفرینشمان تکمیل شده باشد. بدیهی است که تکامل جسمانی انسان ها از تکامل فکری و روانی آنها پیشی گرفته است. شاید اصل و ماهیت روح و روان، یعنی عاملی لازم و ضروری برای شناخت کائنات، در این جهان وجود خارجی داشته باشد».

از لحاظ موضوعی اساس داستان بر محور چند سؤال و داستانی عاطفی و عشقی می گذرد. دختر پرتقالی از قبیل عشق های تکراری و نرسیدن های لیلی و مجنون نیست، بلکه عشق انسان هایی را بیان می کند که زندگی کاملاً معمولی و البته کمی پرتقالی دارند. عشقی که با هزار راز و پرسش و داستان پردازی آغاز می شود و خواننده را در جریان زوایا و سؤالات دیگری درباره زندگی معمول و روزمره مان قرار می دهد. سؤالی که شاید همه مان به آن فکر کرده باشیم. این که ما فقط یک بار در این دنیا زندگی می کنیم و اگر بنا بر انتخاب ما بود آیا زندگی در زمین را انتخاب می کردیم یا نه؟

داستان بر روی یک خط صاف و مستقیم با یک حادثه (و آن کشف دست نوشته های پدر) آغاز و بدون هیچ حادثه ای کشش دار با خلق سؤالات فلسفی درونی انسانی به پایان می رسد. در واقع خواننده از نگاه راوی به سؤالات مهیج و تکان دهنده و پاسخ های درونی نویسنده که توسط راوی پرسیده و در مسیر داستان روایت می شود به «پاسخ» (در نهایت، پاسخی که خود نویسنده به تمام سؤالات فلسفی می دهد) می رسد!

رمان دختر پرتقالی گفتگوی فلسفی و شاعرانه بین پدر و پسری است که در دو زمان مختلف زیسته اند. داستان توسط راوی، پسری پانزده ساله روایت می شود. اسمش «جرج رِد» است و به همراه مادرش، یورگن (ناپدری) و میریام (خواهر کوچک و هجده ماهه) زندگی می کنند. جرج که در 4 سالگی پدرش فوت کرده است، 11 سال پس از مرگ پدر به طور اتفاقی دست نوشته ای از وی پیدا می کند که خطاب به او نوشته شده است. در حالی که پدرش (پزشک هم بوده) یازده سال پیش به دلیل ابتلا به بیماری صعب العلاجی از دنیا رفته بود و در آستانه ی مرگ، نامه ی دور و درازی برای پسرش از خود به جا گذاشته بود و در آن از چگونگى آشنایى خود با دختر پرتقالى در سن  19 سالگى در متروى فرونگر سخن گفته است: «از این که با مشاهده  پاکت پرتقال در دست دختر پرتقالى به فکر کمک به او بوده و نیز از پیامدهایى که این کار براى او داشته است (ریختن پرتقال ها روى زمین). در این حال دختر او را بابانوئل خطاب کرده و در ایستگاه بعدى از قطار پیاده شده است. پس از چند هفته آنها دوباره یک دیگر را در کافه تریا می بینند. در بخشى از داستان، پدر میگوید: این دختر پرتقالى مافوق طبیعى که بود؟ اسم مرا از کجا می دانست؟ چرا پس از شش ماه به دیدن من متمایل شده است؟ چرا این همه پرتقال می خرید؟ چرا در بازار روى پرتقال دقت خاصى داشت و مانع می شد تا فروشنده دو پرتقال شبیه به هم بردارد؟ شاید دختر پرتقالى به نوعى بیمارى جدى دچار بود. براى همین به او رژیم پرتقال داده باشند!»

به گفته مادرش، بیشترین غم و اندوه پدر در آستانه مرگ این بوده که پیش از آن که بتواند پسرش را بشناسد، باید بمیرد. پدر داستان دختر پرتقالی را نوشت که وقتی جرج رِد بزرگ شد آن را بخواند و بتواند آن را درک کند. «در واقع او نامه ای به آینده نوشت».

داستان توسط راوی طوری روایت می شود که به گونه ای خواننده احساس می کند شخصیت داستانی، خود نیز خالق شخصیت پدرش و یا توسط نویسنده در نقش پدر خلق شده است.

لحن راوی پرسشگر است. همه شخصیت های داستان، جزء پدر، پسر و دختر پرتقالی کم رنگ است. انگار نویسنده در این کتاب سعی نداشته خواننده را درگیر شخصیت های فراوان داستانش کند.

کشمکش های درونی پدر و پسر که با روایت جزئیات تصویری و دیالوگ ها و واکنش های نسبتاً پر اهمیت شخصیت پدر در برابر سؤال های بی پاسخ درون مغزش نشان داده می شود. تعلیق نسبتاً کم رنگی برای ادامه دادن داستان در ذهن خواننده کنجکاو ایجاد می کند و خواننده با ادامه ی داستان، لایه های پنهان شخصیت پدر را بیشتر می تواند کشف کند.

رمان، روان و ساده است و نمی توان گفت جذاب و خوشخوان است. جملات به صورت سؤالی و گاهی شعاری مقابل چشمان خواننده هویدا می گردد. اما خواننده را مجبور نمی کند به یک نفس، خواندن داستان را به پایان برساند.

درباره نویسنده

یاستین گردر نویسنده سرشناس نروژی، چند رمان، داستان کوتاه و کتاب کودک را در کارنامه خود دارد. او به عنوان یک نویسنده روشن فکر شناخته می شود و کتاب هایی که از زاویه دید کودکان می نویسد بسیار مورد توجه هستند. در این کتب او از تکنیک متافیکشن (فراداستانی) و داستان در داستان استفاده می کند و سعی در کاوش حس شگفتی کودکان نسبت به دنیا دارد.

یاستین گردر در خانواده ای تحصیل کرده در اسلو پایتخت نروژ متولد شد. او از ابتدا علاقه ی عمیقی به مطالعه، نوشتن و تدریس داشته و در رشته های الهیات و زبان های اسکاندیناوی تحصیل کرده است. اولین فعالیت ادبی او بعد از ازدواجش و با همکاری در نوشتن چندین کتاب درسی در مورد الهیات و فلسفه انجام شده است. پس از آن او سال ها در یک دبیرستان به تدریس فلسفه پرداخت و انتشار کتاب هایش از سال ۱۹۸۶ آغاز  شد و در سال ۱۹۹۰ برای کتاب راز فال ورق، جایزه منتقدین ادبیات نروژ و جایزه ادبی وزارت امور علمی و فرهنگی را از آن خود کرد. از ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۵ او به طور مکرر برنده چندین جایزه معتبر در نروژ و اروپا شده است.

تعهد عمیق و شخصی یاستین گردر به دانش، خوانندگان بسیاری را در سراسر دنیا به تفکر و تعمق درباره خود و دنیای پیرامونشان واداشته است و مسائل اعتقادی و فلسفی را در قالب داستان های ساده و در عین حال رمزآلود بیان می کند که فهم و درک آن را برای تمام افراد امکان پذیر می سازد. کتاب هایی از قبیل دنیای سوفی، راز فال ورق، دختر پرتقالی، دختر رهبر سیرک (مرد داستان فروش)، مایا، درون یک آینه درون یک معما، راز تولد، زندگی کوتاه است، سلام کسی اینجا نیست؟، کتابخانه سحرآمیز بیبی بوکن و قصر قورباغه ها به فارسی ترجمه شده و به چاپ رسیده اند.

از نظر گردر طبیعت بسیار اعجاب انگیز است و این جهان همانند یک افسانه است که قوانین خاص خودش را دارد و همه ما در این افسانه بزرگ که ماهیتش برای مان قابل درک نیست، زندگی می کنیم. این زندگی می تواند حاوی چیزهای خوبی باشد که البته فکر کردن به این که روزهای زیادی از آن باقی نمانده می تواند دخل آدم را بیاورد. (این زندگی برای تمام کسانی که به درک این حقیقت بسیار مهم رسیده اند که «سرانجام روزی زندگی تمام می شود» کوتاه است. اما همه آدم ها قادر به درک این موضوع مهم نیستند.). از نظر او درست است که ما فقط یک بار به این دنیا می آییم و می توانیم غم از دست دادن زمان هایی را بخوریم که امکان دیدنشان را نداریم؛ اما در عین حال به این فکر نمی کنیم که تجربه کردن همین ایامی که در آن به سر می بریم هم واجد خوش شانسی می تواند باشد.

اکثر کتاب های گردر در اختصاص با نوجوانان و سنین کمتر نوشته شده است و نگاهی که به مسائل و زندگی دارد، به حالت دایره المعارف و زمینه اطلاعاتی در قالب داستان شکل می گیرد. در حالی که با خواندن کتاب های او می توانیم در مورد برخی مسائل اطلاعات خوبی به دست آوریم. گردر در داستان هایش، اشاره ی زیادی به تفکر و پرسش در مورد فلسفه و عالم هستی دارد و در فضای ناآرام و جادویی کتاب هایش، انسان را به فکر وامی دارد.