معرفی کتاب دختری در قطار اثر پائولا هاوکینز

پائولا هاوکینز، متولد و بزرگ شده زیمبابوه است و در سال ۱۹۸۹ راهی لندن شد و به عنوان روزنامه نگار ۱۵ سال کار کرد و بعد به نوشتن داستان روی آورد. او ابتدا کتاب هایش را با نام مستعار امی سیلور منتشر می کرد و با نوشتن اولین تریلر روانشناختی خود یعنی دختری در قطار از نام پائولا هاوکینز استفاده کرد.

دختری در قطار نه تنها یک رمان مهیج و پلیسی، بلکه تریلری روان شناختانه است که موفق شد خیلی زود رکورد پرفروش ترین هایی چون هری پاتر را بشکند و همچنان در صدر باقی بماند. ماجرای همیشگی عشق و شکست، این بار با همراهی افکاری سرگردان، به داستانی معمایی منجر شده است. دختری در قطار با روایتی مدرن، سراغ موضوعی کلاسیک می رود تا این بار، وحشت و خون را از میان درد و ترومای زنانه بیرون بکشد. زندگی سه زن این داستان در هم تنیده شده و پائولا هاوکینز برای بیان این داستان، کار مهمی کرده؛ او دقیق و موشکافانه به اطرافش و آدم ها -آدم های معمولی- چشم دوخته است. داستان او روایتی مدرن و چندصدایی از ماجرای سه زن است که هر کس از زاویه دید خودش آن را برایمان تعریف می کند.

برخی این رمان را جلد دوم «دختر گمشده (Gone Girl) نوشته گیلین فلین» می دانند. اما واقعیت این است که این داستان حکایتی واقعی از زندگی است. سه زنی که در این داستان حضور دارند همه جا در کوچه و خیابان کنار ما هستند. شاید زنی که روی صندلی مترو کنارمان نشسته و خیره به گوشی یا روزنامه اش شده، شخصیت اصلی همین داستان باشد. پائولا هاوکینز برای بیان این داستان کار مهمی کرده است؛ او دقیق و موشکافانه به اطرافش و نیز کردار مردم ـ انسان های معمولی ـ چشم دوخته. داستان او روایتی مدرن و چند صدایی از ماجرای سه زن است که هر کس با زاویه دید خود تعریفش می کند.

منتقدین این کتاب را تعلیق آمیزترین کتابی که تاکنون خوانده اید توصیف کرده اند و می گویند پایان بندی آن باورنکردنی است.

موفقیت رمان دختری در قطار، درست چند سال بعد از رمان محبوب دختر گمشده نوشته گیلین فلین، نشان می دهد که خوانندگان به آن دسته از داستان های جنایی ازدواج محوری که درون مایه داستانی شان هنجارهای فرهنگی را نقد می کند و زنان وزن بیش تری در این نقد فرهنگی دارند، علاقه مند هستند. تا قبل از این داستا ن ها، داستان های جنایی در ژانر جاسوسی مطرح بود و نویسندگان مرد، برتری نوشتن چنین داستان هایی را از آن خود داشتند. اکنون با تمرکز برای روی زنان برای خلق موقعیت درام از لابه لای زندگی آنان و با نوید یافتن ریشه های درد و رنج زنانه، جای تریلرهای جاسوسی در داستان های مهیج عقب رفته است.

روزنامه گاردین در پرونده ای اختصاصی برای این داستان، به داستان “دختر گمشده” اشاره کرد و نوشت: «در بین داستان های جنایی، شباهت هایی در موضوع خانواده یا ازدواج وجود دارد اما تعداد کمی از این داستان هادر هر دو ژانر خانوادگی و جنایی استادانه نوشته شده اندبه نحوی که در آن تمام نقاط داستانی به خوبی در داستان جا افتاده و قابل درک باشد، دختری در قطار از این نظر یک نمونه بی نظیر است».

داستان کتاب دختری در قطار:

این رمان درواقع، ماجرای سه زن را از زاویه دید هر یک از آنها بازگو می کند و مثل یک فیلم سینمایی، مخاطب را در تعلیق نگه می دارد. تلفیق فضای معمایی و جنایی با دغدغه های زناشویی و نگرانی های زنان در مسائلی چون خیانت و ازدواج، نکته های اجتماعی ریزی را درباره زیست زن امروز در جوامع غربی یادآور می شود. این رمان از طریق مقایسه مستدل شخصیت ها، وارد فضای داستان های زناشویی درباره خیانت و ازدواج می شود و به اثرات مخرب زن ستیزی می پردازد، ضمن اینکه از ویژگی راویان بسیار که غیرقابل اعتماد هم هستند بهره می برد.

روایت این داستان به طرز ماهرانه ای بین سه زن قسمت می شود که زندگی آنها به نحو غم انگیزی به هم مرتبط می شود: ریچل، مگان و آنا. ریچل اولین شخصیتی است که در داستان با آن روبرو می شویم، او در قطار و در مسیر بازگشت از لندن به خانه در داستان ظاهر می شود. این مسیر هر روز او است و قطار از جایی می گذرد که زمانی ریچل و همسرش تام با خوشبختی آنجا زندگی می کردند، حالا او طاقت نگاه کردن به خانه شماره ۲۳ را ندارد چون تام آن را با همسر جدیدش آنا شریک است. ریچل از همه جا بریده و به الکل روی آورده است، با اینکه اعتیاد به الکل موقعیت های بدی برای او رقم می زند؛ قادر به ترک آن نیست.

ریچل همیشه در مسیر خود به خانه شماره ۱۵ خیره می شود و زوج جوان و زیبایی که آنجا زندگی می کنند برای او بسیار جذاب هستند، به طوری که همیشه در مورد زندگی رومانتیک آنها خیال پردازی می کند و آنها را جس و جیسونمی نامد و مشتاقانه انتظار می کشد تا قطار در نزدیکی خانه آنها توقف کند تا او بتواند انها را ببیند. او خود را به شدت به آنها نزدیک می داند هر چند که هیچ وقت آنها را از نزدیک ندیده است. همین مسائل موجب می شود که وقتی عکس جس (در واقع مگان)و خبر گم شدن او را را در اخبار می بیند به خود اجازه می دهد که وارد یک ماجرای پیچیده شود.

ریچل به دلیل اعتیاد به الکل دچار مشکل فراموشی است، به طوری که قادر نیست اتفاقاتی که در زمان مستی افتاده است را به خاطر آورد، از اینرو دچار دردسرهای زیادی می شود و او در حین مستی برای شوهر سابقش و همسر او مزاحمت ایجاد می کند و همچنین هم خانه ای او که در واقع دوستی است که به او پناه داده است، از رفتار غیرمسئولانه او به تنگ آمده است. اما در مورد ماجرای مگان، او صحنه ای را دیده است که نباید می دید؛ هر چند که چیز دقیقی به یاد نمی آورد اما سعی خود را می کند تا این معمای جنایی را حل کند.

بخش­ هایی از متن کتاب:

سرم را به شیشه قطار چسباندم. خانه ها را نگاه می کنم؛ مانند دنبال کردن صحنه های فیلم با دقت آن ها را ورانداز می کنم. به چیزهایی دقت دارم که دیگران دقت نمی کنند. فکر نمی کنم صاحبان این خانه ها هم از این زاویه، که من به جزییات خانه ها دقت دارم، تا حالا نگاه کرده باشند. دوبار در روز از این مسیر رد می شوم و هر چیز را چند بار تماشا می کنم.

مرگ با قطار مرگ خیلی بدی است. نمی دانم هر دو سه روز یک بار چند نفر بر اثر برخورد با قطار می میرند. نمی دانم چند نفرشان به طور اتفاقی مرده اند و چند نفر قصد خودکشی داشته اند. اما باید کاری بکنم. تمام برنامه هایی که داشتم. کلاس عکاسی، کلاس آشپزی، همه چیز بلاتکلیف شد. خیلی بی مصرفم. به جای اینکه در حالت واقعی زندگی کنم، فقط نقش آدم زنده را بازی می کنم. باید چیزی پیدا کنم که خیلی دوست دارم. این شرایط را نمی توانم ادامه بدهم. فقط همسر بودن را دوست ندارم. نمی دانم دیگران چطور این کار را می کنند. هیچی ندارد جز انتظار. انتظار برای بازگشت مردی از سر کار تا بیاد و تو را دوست داشته باشد.

خلأ؛ خوب آن را می فهمم. باور دارم که هیچ چیز برای درمان آن به تو کمک نمی کند. از جلسات مشاوره درمانی دریافتم که خلأ ها و کمبود هایی در زندگی ات وجود دارد که همیشگی است. باید با آن ها کنار بیایی. مثل ریشه درخت که با سنگ بتونی اطرافش کنار می آید. تو هم با این خلأ ها کنار می آیی، شکل می گیری.

خواب خوبی ندارم. نه چون نوشیدنی می نوشم، بلکه برای کابوس های شبانه ام. خواب می بینم در جایی گیر افتاده ام. می دانم یکی از راه می رسد. راه فراری هست. آن را پیش از این دیدم، اما راهم را نمی توانم پیدا کنم. وقتی او به من می رسد، نمی توانم فریاد بزنم. سعی می کنم. نفسم بند آمده، اما هیچ صدایی نیست. همچون آدمی که دارد می میرد و برای زندگی دس و پا می زند.

چرا این قدر این خانه کوچک شده؟ چرا آن قدر زندگی آم خسته کننده شده؟ این همان چیزی بود که من می خواستم؟ یادم نمی آید. فقط چیزی که می دانم این است که چند ماه پیش بهتر شده بودم. اما الان دوباره نمی توانم فکر کنم. نمی توانم بخوابم. نمی توانم نقاشی بکشم. انگیزه فرار روز به روز در من قوی تر می شود. شب وقتی دراز می کشم می شنوم یکی در گوشم دایم می گوید: برو، برو.

چشم هایم را که می بندم در سرم پر از تصاویر گذشته و آینده می شود. چیزهایی که در رویای آن هستم. چیزهایی که باید داشته ّباشم ولی کنارشان گذاشته ام. آرامش ندارم. از هر سویی که می روم به بن بست می رسم. گالری بسته، خانه ای که در این جاده است, علاقه زنان به ورزش پیلاتس، مسیر ریل قطار ته باغ. وقتی قطار بارها و بارها از جلو من رد شود، یادم می اندازد که هزاران آدم هر روز با قطار این سو و آن سو می روند؛ اما تو هنوز سر جای خودت هستی.

نظر مترجم کتاب دختری در قطار:

محبوبه موسوی مترجم کتاب درباره دختری در قطار می گوید:

رمان دختری در قطار نوشته پائولا هاوکینز در سال های اخیر در زمره پرفروش ترین کتاب های بازارهای جهانی در حوزه ادبیات بود. سه زن شخصیت های اصلی رمان دختری در قطار هستند. هر کدام از این سه شخصیت تنها بخشی از حقیقت را در دست دارند و همان را از زوایه دید خود روایت می کنند تا خواننده وارد جهانی پر از تعلیق و ترس از روبه رو شدن با حقیقت شود.

حقیقتی که هر کدام از زن ها روایت می کنند، حقیقتی معیوب و نارساست؛ ریچل شخصیت اصلی داستان هیچ خاطره ای از شب حادثه ندارد، چون همان شب درگیر نسیان مستی بود. او که معتاد به الکل است با کنار هم گذشتن تکه های پراکنده زندگی اش، ما را با زندگی پر از درد و رنج خودش که منجر به ناکامی و اعتیادش شده، آشنا می کند. ریچل در واقع یک قربانی است، قربانی و شاهدی بی صدا که کسی او را به چیزی نمی گیرد. زن گمشده، هنرمندی است با مشکلات و آسیب های به جا مانده از سرکوب های روانی دوران کودکی و آنا زن سوم که به نظر فردی کسل کننده و روزمره می آید همان کسی است که به ظاهر علت بدبختی های ریچل (زن اصلی) است.

آنا با همسر سابق ریچل ازدواج کرده و به ازدواج و زندگی خودش می بالد اما طولی نمی کشد که متوجه می شود او هم ذره ذره همان سیر سقوطی را طی می کند که پیش از او ریچل در آن غرق شده بود. روایت، تنها زمانی کامل می شود که دیدگاه هر سه زن با هم در یکجا جمع شود. برخلاف داستان های مهیج گذشته، مردان در این داستان هیچ گونه شخصیت محوری ندارند. مردها در این رمان با این که نقش اصلی در پیشبرد ماجراهای داستان دارند اما حوادث داستان از زبان آنها روایت نشده و از این نظر در سایه می مانند. شاید رمان دختری در قطار روایت زنانه ای از ماجرایی پلیسی باشد».

این مترجم با بیان این که رمان دختری در قطار روایتی است که به رنج و ترومای زنان می پردازد و از این نظر داستانی بسیار تاثیرگذار و قوی محسوب می شود، گفت: برخی داستان دختری در قطار را جلد دوم دختر گمشده می دانند. با این که هر دوی داستان ها در رده داستان های مهیج با محوریت زنان هستند، اما زنان داستان دختری در قطار، زرق و برق و شکوه داستان دختر گمشده را ندارند و در اصل زنانی عادی از بطن جامعه هستند و بدین ترتیب خواننده به شدت با آنها همذات پنداری می کند. هاوکینز در این داستان توانسته به شیوه ای جذاب، خواننده را تا آخر داستان بکشاند، بدون این که از شیوه روایتی خطی استفاده کند. زمان ها و شخصیت ها پس و پیش می شوند و با شیوه ای روزنامه نگارانه ـ بیوگرافیک ثبت می شوند. لازم به توضیح است که هاوکینز پیش از رمان نوشتن، ۱۵ سال به شغل روزنامه نگاری اشتغال داشت.

«ازدواج یعنی همین: امنیت، گرما، راحتی»

این جمله شخصیت اول داستان است که آخر رمان می گوید: زنی که بار روایت زندگی تمام زنان اروپایی و آمریکایی را بر دوش کشیده است. در کل رمان، زنان نه احساس امنیت دارند و نه می توانند دل به گرمای واقعی محبت خانواده دهند تا طعم راحتی را بچشند. ترس و دلهره، بی پناهی و تنهایی، تنها و تنها کادوی زندگی به سبک غرب است که باعث می شود آن ها به دروغ و شراب و خیانت و … پناه ببرند تا شاید برای لحظاتی آرام بگیرند!

پائولا هاوکینز مبتکرانه رمان را با شیبی ملایم به سمت رمانهایی با محوریت فراموشی (دستمایه محبوب رمان های تریلر این روزها) می برد. آخرین نمونه از این نوع تریلرهای پرفروش؛ الیزابت گمشده نوشته اما هیلی، برنده جایزه کتاب کاستا بود که قهرمان داستان، زنی مسن با عقلی رو به زوال بود. اما با اینکه قهرمان داستان دختری در قطار به مراتب جوانتر است، کماکان وضعیت روحی مطلوبی نداشته و چیزهای زیادی را از یک شب مرموز بخصوص به خاطر نمی آورد، شبی که زنی در نزدیکی خانه اش ناپدید شد. او از آن شب در ذهنش تنها تصاویری گنگ مانند یک زیرگذر، یک لباس آبی و مردی با موهای قرمزبه خاطر می آورد.

روای داستان به شکلی ماهرانه، زندگی جداگانه سه زن که به صورت غم انگیزی به هم متصل می شوند را به تصویر می کشد. در ابتدا با ریچل آشنا می شویم، او ساکن یکی از خانه های حاشیه بیرونی شهر لندن است، زنی از قشر کارگر که توان پرداخت هزینه های زندگی در لندن را نداشته و لاجرم به حومه شهر کوچ کرده و به الکل پناه آورده است. مسیر یک گشتزنی بی هدف روز پایان هفته، او را به محل سابق زندگی اش می رساند، محلی که توان نگاه کردن به پلاک ۲۳ آن را ندارد، خانه سابق او که حالا خانه فعلی شوهرش تام و همسر جدید او آنا است. پس ترجیح می دهد حواسش را پرت یکی دیگر از خانه های این محل کند، پلاک ۱۵، جایی که زوج جوان و زیبایی زندگی به ظاهر بی نقصی را سپری می کنند، ریچل روزها از پس یکدیگر به تماشای زندگی رویایی آنها می نشیند و همچون عروسکهای دوران کودکی برای آنها نام انتخاب می کند (جس و جیسون).

تا اینکه روزی این رویا پیش چشمانش فرو می ریزد، روزنامه ها خبر از ناپدید شدن خانم ساکن پلاک ۱۵ (که نام واقعی اش مگان است) می دهند. مظنون اصلی از دید پلیس، آقای خانه (که نام واقعی اش اسکات است) می باشد. اما ریچل بر این باور است که امکان ندارد که این مرد به همسر محبوبش آسیبی رسانده باشد. ریچل تصمیم می گیرد با دانسته هایش پلیس را راهنمایی کند، اما پلیس تماسهای ریچل را که از فرط مستی به سختی سرپا می ایستد، جدی نگرفته و او را صرفا یک زن فضول مست، قلمداد می کند. ریچل همچنین در حال ایجاد مزاحمت دائم برای تام (همسر سابقش) و آنا است و آنها را با نامه ها و پیغام های توهین آمیز، بمباران می کند.

اینکه نویسنده قهرمان مونث داستانش را چنین موجود پرنقصی انتخاب کرده است به واقع حرکت شجاعانه ای است. شیوه زندگی رقت انگیز یک الکلی، فراری از پذیرش مسئولیت شکستها در زندگی، بوی تند ادرار و استفراغ روی راه پله های خانه اش، همه و همه به طور قابل پیش بینی ای آسیب پذیر بودن این شخصیت را به رخ می کشند. در مقابل همسر جدید، جذاب و پر زرق و برق شوهر سابقش، “آنا”،و “مگان” پر از طراوت و زندگی ساکن پلاک ۱۵، ریچل نه تنها شخصیتی ضعیف النفس دارد، بلکه کینه توز، فاقد اعتماد به نفس، فاقد جذابیت زنانه، و چاق نیز هست. اما اینطور که هاوکینز ثابت می کند، پایه های شخصیتهای موفق و خوشبختی آنها بر شنهای روان استوار شده است. هرچه ریچل بیشتر در مورد مگان (زن ناپدید شده) کشف می کند و بیشتر متوجه قضایا می شود، از میزان علاقه اش به او کمتر می شود.

در بازتاب و تاثیرپذیری مشهودی از رمان دختر گمشده (که موفقیت همین رمان باعث شد اسم رمان مورد بحث ما هم از عنوان منطقی تر زنی در قطار به دختری در قطار توسط ناشر تغییر نام دهد) شخصیت اسکات به عنوان یک شوهر تحت فشار، (به خاطرناپدید شدن همسر) بی ثبات تر و لغزش پذیرتر از آنی است که نشان می دهد، آنا بیش از آنکه قربانی باشد یک موجود انتقام جوی دردسر ساز است و تام که یک مرد بی آزار، قربانی لاابالی گری و خشم همسر بد مست سابق اش است، آیا همان موجود آرام و بی آزاری است که از بیرون نشان می دهد؟

هاوکینز مانند یک تردستی ماهرانه، بُعد زمانی و پرسپکتیو روایت را با حجم قابل توجهی از ایجاد هیجان و تعلیق، بنا می کند و داستانش را حول محور شخصیت مرکزی غیر معمولی ای پی می ریزد که از همان ابتدا خواننده را با خود همراه نمی کند. پیچش های مبتکرانه در خلق شخصیت معمولا به باورپذیری شخصیت خلق شده آسیب می رسانند، مانند شخصیت رمان دختر گمشده بانوی رمان هاوکینز هم خیلی ملموس نیست، اما در مجموع موفق به خلق شخصیتی یکپارچه تر می شود.

فراتر از قلم نویسنده، داستان در فضایی دلگیر، سیاه، مستی و تنهایی، بوی خیانت و کثافت جلو می رود. دختری در قطار داستان تمام زنان مورد خشم فرهنگ مدرن است. فرهنگی که در آخر زن را چون سگی می بینند که دم تکان می دهد:

«تو مثل یکی از اون سگایی. سگای ناخواسته ای که همه عمر باهاشون بدرفتاری شده. آدم میتونه مدام بهشون لگد بزنه و لگد بزنه. اما اونا بازم برمیگردن، گریه و زاری می کنن و دم تکون میدن. شروع کن! امیدوارم کارت اینبار متفاوت باشه»...

و زنی که دلش می خواهد زن باشد و مادر، اما واقعا نمی داند چرا به او فقط به چشم یک جنس نگاه می شود که فقط و فقط جسمش ارزش دارد نه چیز دیگر.

تنهایی جوانان آمریکایی و اروپایی از همان اوایل جوانی شروع می شود، از همان سن ۱۶یا ۱۷ سالگی که از خانواده ها جدا می شوند. و بهتر است بگوییم طرد یا رانده می شوند. در تمام داستان حرفی از خانواده نیست و همه در خانه های مجردی زندگی می گذرانند. دنبال کار می گردند تا بتوانند از مرگ نجات پیدا کنند، میخورند تا بتوانند کار کنند. کار می کنند و می خورند تا بتوانند با شراب مست شوند و کنار زنی غریزه شهوانی شان را ارضا کنند. پس شراب و زن از تفریحات معقولشان است: «این زندگی بوی گه می دهد».

فیلم دختری در قطار:

از روی این رمان یک فیلم آمریکایی معمایی-مهیج به کارگردانی تیت تیلور و نویسندگی ارین کریسیدا ویلسون ساخته شد. از بازیگران این فیلم می توان به امیلی بلانت (در نقش ریچل واتسون)، ربکا فرگوسن (در نقش آنا واتسون)، هیلی بنت در نقش (مگان هیپول)، جاستین ثرو (در نقش تام واتسون)،و لوک ایوانز (در نقش اسکات هیپول)اشاره کرد. فیلمبرداری دختری در قطار از ۴ نوامبر ۲۰۱۵ در نیویورک انجام شد و نخستین نمایش فیلم در تاریخ ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۶ در اودئون میدان لستر بود و سپس توسط یونیورسال استودیوز در ۷ اکتبر ۲۰۱۶ در ایالات متحده اکران شد.