کتاب اتفاق گلی ترقی، اولین رمان از این نویسنده، در حالی منتشر شد که او همیشه به عنوان یکی از مطرح‌ترین زنان داستان‌نویس کشور شناخته می‌شده است. از گلی ترقی، تا پیش از این مجموعه‌داستان‌های زیادی منتشر شده بود، اما این کتاب، اولین رمان وی به شمار می‌رود.

داستان کتاب اتفاق گلی ترقی

رمان «اتفاق»، داستان اتفاق‌هایی است که یکی‌یکی و پی‌در‌پی بر شادی و نادر، جفت دوقلوی قصه، عارض می‌شوند. کتاب اتفاق، داستان زندگی این خواهر و برادر است، که از کودکی آن‌ها را دربرمی‌گیرد تا شصت سالگی … . این خواهر و برادر عاشق هم هستند (به عقیده برخی، این عشق ملموس نبوده) و با هم رابطه تله‌پاتیک دارند و دوران کودکی و نوجوانی شادی را در کنار یکدیگر می‌گذرانند. اما نادر در آستانه جوانی برای تحصیل به امریکا می‌رود و این شروعی برای جدایی طولانی‌مدت این خواهر و برادر است.

بخشی از رمان در آمریکا و بخش دیگری از آن در ایران می‌گذرد و ماجرا درباره زندگی شیرین و بی‌دغدغه این برادر و خواهر است که به خاطر اتفاق‌هایی خارج از کنترل و ناخواسته دستخوش تغییرات می‌شود. در واقع، نویسنده در این رمان تلاش کرده است تأثیر اتفاق‌های ناخواسته را در زندگی نشان دهد. این رمان بر خلاف سایر کارهای نویسنده از جنس نوستالژی و خاطره‌بازی نیست و با تلخی نیز همراه نیست و اتفاق پایان خوشی را دارد و رمانی کاملاً شیرین و دوست‌داشتنی است.

گلی ترقی، نویسنده کتاب، معتقد است این رمان، یک رمانِ «خوش‌بخت» است، چرا که در آن نه از نوستالژی خبری هست و نه از مرگ، و تنها چیزی که در این رمان حضوری پررنگ دارد، “زندگی” است و بس.

خلاصه این‌که اگر طرفدار رمانی ساده و گرم هستید که کمی هم احساستان را غلغلک بدهد و پایان خوشی هم داشته باشد کتاب اتفاق گلی ترقی، اتفاقی خوب و خاطره‎انگیز برای شما خواهد بود.

درباره نویسنده کتاب اتفاق

نویسنده کتاب اتفاق، گلی ترقی، در جامعه ادبیات به خاطره‌گویی معروف است. خودش هم جایی در یکی از مصاحبه‌هایش می‌گوید من داستان‌نویس نیستم، من بلدم خاطره بگویم. اگر تمام کارهایش را بخوانید، خواهید دهید که گلی ترقی بیشتر از هرچیزی، در ستایش نوستالژی و بازبینی خاطره‌ها می‌نویسد. حتی برخی منتقدین معتقدند که گلی ترقی خاطره‌نویس بسیار موفق‌تر از گلی ترقی داستانی‌نویس است.

گلی ترقی: همه چیز برای من قصه است؛ دنیا، آدم‏‌ها، همه شخصیت‎های یک رمان‎اند. هر جا که راه می‎روم، خیابان که می‎روم، در ذهنم ضبط می‎شود. من برای نوشتن به ایران نیاز دارم.

گلی ترقی متولد سال ۱۳۱۸ در تهران، نویسنده ایرانی ساکن فرانسه است. وی پس از اتمام تحصیل در مقطع اول دبیرستان، به امریکا رفت و پس از فارغ‌التحصیلی از رشته فلسفه، پس از شش سال به ایران بازگشت. او پس از بازگشت به ایران شروع به نوشتن داستان کرد و سال‌ها در دانشگاه تهران به تدریس در رشته شناخت اساطیر و نمادهای آغازین پرداخت.

نقد کتاب اتفاق گلی ترقی

در کتاب اتفاق گلی ترقی، نقطه‌های مشترک با باقی کارهای این نویسنده زیاد است. خانواده خوشبختی که در سربالایی زندگی قرار دارند و بعد، اتفاقات یکی یکی طعم گس زندگی را بهشان هدیه می‌دهد. مهاجرت مثل بیشتر داستان‌های ترقی، یک نقطه عطف بزرگ است. کوچی اجباری که به جدایی خانواده و جدایی از تمام خاطره‌ها می‌انجامد. در کتاب اتفاق، روایت سرراست و ساده است. شخصیت‌ها عاری از پیچیدگی هستند و انگار نویسنده بیشتر از این‌که دنبال تکنیک‌های ادبی و شخصیت‌سازی قوی باشد، دنبال مرور گذشته است، چیزی که به خودش آرامش می‌دهد.

برخی موضوع کتاب را کلیشه‌ای می‌دانند و معتقدند تصویری که از خارج از کشور هم به ذهن خواننده در کتاب اتفاق متبادر می‌شود، کمی تصنعی و نیز تعصبی است؛ چرا که تصور از وطن بهشت و تصور از از بیگانه در این کتاب جهنم است.

اگر ایرانِ بعد از انقلاب را به دو دسته تقسیم کنیم، آنان که رفتند و آنان که ماندند، می‌توانیم بگوییم شخصیت‌های اصلی (شادی و نادر) نماد بارز این دو دسته هستند. نادر خودش را انتخاب می‌کند، فرد-محورتر است. می‌رود و با زندگی خودش دست‌وپنجه نرم می‌کند. شادی خانواده-محورتر است و احساساتی است. می‌ماند و بار مسائل مختلف خانوادگی را به دوش می‌کشد. زندگی برای فردی که مدام در خاطره هایش سیر می‌کند، ساکن می‌شود.

گذر زمان در کارهای گلی ترقی تأثیر قابل‌توجهی دارد، نوشتن خاطرات تقریباً ۶۰ سال از یک خانواده و فراز و فرودهایش و همراه کردن خواننده با این خاطرات، فقط از نویسنده‌ای باتجربه مثل او برمی‌آید.

برخی معتقدند یکی از نقطه‌ضعف‌های داستان، شخصیت‌پردازی است. شخصیت‌ها در کودکی همان هستند که در بزرگی. تفاوت این کار با کارهای قبلی گلی ترقی در همین است که شخصیت‌ها اکستریم یا افراطی‌اند. خاکستری نیستند. در قالب خوب و بد گروه‌بندی می‌شوند. خیلی‌ها اتفاق را ضعیف‌ترین کار گلی ترقی می‌دانند، با این حال روایت ساده حتی در قالبی ضعیف به دل می‌نشیند. لحظات داستان برای خواننده ایرانی قابل لمس است.

اما برخی نیز شخصیت ثابت آدم‌ها در طول زندگی را واقعیت می‌دانند، چرا که ماهیت انسان ثابت است.

البته عده‌ای از منتقدان هم معتقدند که شخصیت داستان‎های این کتاب بسیار دم‌دستی است و اتفاقات کتاب اصلاً باورپذیر نیست. برخی نیز معتقدند که داستان گاهی یکنواخت و گاهی پرتلاطم است؛ برخی قسمت‌ها پر از توصیف و تشریح است و برخی قسمت‌ها فاقد توصیف لازم.

تصویرسازی این کتاب به خوبی صورت گرفته است؛ تا جایی که گاهی با حس می‌کنی به جای شخصیت داستان در حال قدم زدن در خیابان هستی و یا بستنی آلبالویی می‌چشی.

یکی شدنِ سرآغاز و نقطه اختتامِ اثر در کناره خزر نتیجه‌ای ضمنی دارد: آن‌چه در فاصله‌ی میانِ این دو نقطه روی داده کفِ روی آب است، گذراست. دوقلوها می‌مانند، و شخصیت‌های فرعی، دور یا نزدیک، می‌آیند و می‌روند.

در انتها، آرام گرفتن شادی و نادر در حاشیه خزر نیز دو نشانه دارد: یکی این‌که گلی ترقی از آن دسته آدم‌هاست که معتقد است آرامش تنها در آغوش وطن اتفاق می‌افتد و دوم این‌که نویسنده که خودش در غربت زندگی می‌کند نیاز دارد به پایانی امیدبخش معتقد باشد.

موضوعی که اغلب خوانندگان این کتاب بر آن تأکید دارند، سادگی کتاب است (که خواندن آن را تسهیل می‌کند) که البته برخی به سطحی و ضعیف‌ بودن از آن یاد می‌کنند.

پی نوشت: بخشی از متن برگرفته از متن و نظرات صفحه یلدا علایی در اینستاگرام درخصوص نقد کتاب اتفاق گلی ترقی است.

بیشتر بخوانید: نظری به رمان جدید گلی ترقی در روزنامه اعتماد